COD आणि BOD मोजमाप समतुल्य आहेत का?

२. बायोकेमिकल ऑक्सिजन डिमांड (BOD)

· व्याख्या: BOD म्हणजे विशिष्ट परिस्थितीत (सामान्यत: 5 दिवसांसाठी 20 °C, ज्याला BOD₅ असे म्हणतात) पाण्यात जैवविघटनशील सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन करताना सूक्ष्मजीवांनी वापरलेल्या विरघळलेल्या ऑक्सिजनचे प्रमाण. ते प्रति लिटर मिलीग्राम (mg/L) मध्ये देखील व्यक्त केले जाते.
· तत्व: जैविक ऑक्सिडेशन. एरोबिक सूक्ष्मजीवांद्वारे सेंद्रिय पदार्थांचे क्षयीकरण जलसाठ्यांमध्ये होणाऱ्या नैसर्गिक स्व-शुद्धीकरण प्रक्रियेचे अनुकरण करते.
· मोजलेले पदार्थ: BOD फक्त जैविक दृष्ट्या विघटित होऊ शकणाऱ्या सेंद्रिय पदार्थाच्या अंशाचे मोजमाप करते.

वैशिष्ट्ये:
· जास्त मापन वेळ: मानक चाचणी कालावधी 5 दिवस (BOD₅) आहे.
· नैसर्गिक परिस्थिती प्रतिबिंबित करते: हे नैसर्गिक वातावरणात सेंद्रिय पदार्थांच्या प्रत्यक्ष ऑक्सिजन वापराच्या क्षमतेबद्दल अंतर्दृष्टी प्रदान करते.
· उच्च विशिष्टता: BOD केवळ जैवविघटनशील सेंद्रिय पदार्थांना प्रतिसाद देते.

३. परस्परसंबंध आणि व्यावहारिक अनुप्रयोग

त्यांच्यातील फरक असूनही, COD आणि BOD चे विश्लेषण अनेकदा एकत्रित केले जाते आणि ते पाण्याच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन आणि सांडपाणी प्रक्रिया करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात:

१) जैवविघटनशीलतेचे मूल्यांकन:
जैविक प्रक्रिया पद्धतींच्या व्यवहार्यतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी (उदा. सक्रिय गाळ प्रक्रिया) सामान्यतः BOD/COD गुणोत्तर वापरले जाते.
· बीओडी/सीओडी > ०.३: चांगली जैवविघटनशीलता दर्शवते, जे सूचित करते की जैविक उपचार योग्य आहेत.
· बीओडी/सीओडी < ०.३: हे रेफ्रेक्ट्री सेंद्रिय पदार्थांचे उच्च प्रमाण आणि कमी जैवविघटनशीलता दर्शवते. अशा प्रकरणांमध्ये, जैवविघटनशीलता वाढविण्यासाठी पूर्व-उपचार पद्धती (उदा., प्रगत ऑक्सिडेशन किंवा कोग्युलेशन सेडिमेंटेशन) आवश्यक असू शकतात किंवा पर्यायी भौतिक-रासायनिक उपचार पद्धती आवश्यक असू शकतात.

२) अनुप्रयोग परिस्थिती:
· बीओडी: प्रामुख्याने नैसर्गिक जलसाठ्यांवर सांडपाणी सोडल्याचा पर्यावरणीय परिणाम मूल्यांकन करण्यासाठी वापरला जातो, विशेषतः ऑक्सिजन कमी होण्याच्या बाबतीत आणि जलचर जीवांच्या मृत्युला कारणीभूत ठरण्याच्या क्षमतेच्या बाबतीत.
· COD: औद्योगिक सांडपाणी प्रदूषणाच्या भारांचे जलद निरीक्षण करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते, विशेषतः जेव्हा सांडपाण्यात विषारी किंवा जैवविघटन न होणारे पदार्थ असतात. त्याच्या जलद मापन क्षमतेमुळे, COD बहुतेकदा सांडपाणी प्रक्रिया प्रणालींमध्ये रिअल-टाइम देखरेख आणि प्रक्रिया नियंत्रणासाठी वापरले जाते.

मुख्य फरकांचा सारांश